ستاره ایرانی

وسواس(ocd) یک اختلال اضطرابی شایع است که مانند مهمان ناخوانده ای می ماند که مدام به ذهنمان سر می‌زند و ما را آزار می‌دهد اما رها شدن از آن ها آسان نیست. این مهمان، افکار، تصورات یا احساساتی است که به طور مکرر و ناخودآگاه به ذهنمان می‌آید و ما را نگران یا مضطرب می‌کند.

این اختلال ممکن است شامل اعمال اجباری باشد که فرد برای کاهش اضطراب ناشی از وسواس‌ انجام می‌دهد. شستن مکرر دست‌ها، چک کردن قفل‌ درها، مرتب کردن اجسام به صورت خاص یا شمارش اشیاء، قرینه بودن وسایل و موارد دیگر نمونه هایی از این امور هستند. (منبع)

علائم وسواس

این اختلال خود را با نشانه های عملی و فکری نشان می دهد:

علائم وسواس فکری شدید:

• افکار ناخواسته و مزاحم
• ترس از آلودگی
• ترس از آسیب رساندن به خود یا دیگران
• نیاز به تقارن و نظم
• شک و تردید مداوم
• افکار مذهبی یا اخلاقی
• ترس از اعداد خاص یا الگوها

علائم رفتارهای اجباری:

• شستن دست ها به طور مکرر
• چک کردن مکرر قفل ها، اجاق گاز یا سایر وسایل
• مرتب کردن وسواس گونه
• شمارش اجباری
• جمع آوری و نگه داشتن اشیاء بی ارزش

ریشه وسواس چیست

وسواس اختلال پیچیده ای است و برای شناسایی ریشه  آن می توان باید به عوامل زیستی، روانی و محیطی توجه کرد:

عوامل زیستی

• ژنتیک: بررسی ها در زمینه ابتلا به وسواس نشان داده است که وجود فرد وسواسی در خانواده احتمال ابتلای دیگران را نیز افزایش می دهد.
• ساختار مغز

عوامل روانی

• ترس و اضطراب: وسواس اغلب با ترس‌های شدید و غیرمنطقی همراه است.
• افکار مزاحم که قابل کنترل نیستند
• احساس مسئولیت بیش از حد

عوامل محیطی

• تروما کودکی
• مشکلات فرهنگی
• عوامل استرس‌زای زندگی

اختلال های مشابه وسواس جبری

اختلالات دیگری نیز وجود دارند که علائم مشابهی دارند و ممکن است با وسواس اشتباه گرفته شوند، که شامل موارد زیر هستند:

• اختلال شخصیت وسواسی-جبری (OCPD): کمال‌گرایی افراطی، نظم و کنترل شدید، قانون‌مداری و وسواس در جزئیات را نشان می دهد اما برای کاهش اضطراب این کارها را انجام نمی دهد.
• اختلال اضطراب عمومی (GAD): این افراد نگرانی‌های بیش از حد و مداوم را تجربه می کنند. نگرانی های آن ها ممکن است شبیه وسواس باشد اما شدت آن بسیار کم تر است.
• اختلال ترس از آلودگی: این اختلال ممکن است یکی از زیردسته های وسواس باشد یا یک نوع اختلال جدا حساب شود.
• اختلال بدن‌دیس مورفیک (BDD): این اختلال ممکن است با وسواس همراه باشد در این اختلال فرد مدام بدن خود را بررسی می کند و ممکن است به عمل های جراحی متفاوت دست بزند.
• اختلال تیک: افراد مبتلا به تیک ممکن است وسواس را هم تجربه کنند. ویژگی اصلی این اختلال حرکات تکراری و ناخودآگاه است.
• اختلالات خوردن: بی‌اشتهایی عصبی یا پرخوری

خطرات وسواس فکری

• مشکل در روابط اجتماعی: به دلیل اعمال اجباری و ترس از آلودگی، آسیب رساندن به دیگران ممکن است روابط خود را بسیار محدود سازند.
• اختلال در عملکرد شغلی و تحصیلی
• مشکلات جسمی: سردرد، مشکلات گوارشی، اختلالات خواب و خستگی مزمن می تواند ناشی از وسواس باشد.
• کاهش کیفیت زندگی و ابتلا به افسردگی و اضطراب دائمی
• افزایش خطر خودکشی
• اختلال در روابط خانوادگی: وسواس فکری می‌تواند بر روابط خانوادگی نیز تأثیر منفی بگذارد
• مشکلات مالی و از دست دادن کار
• عزت نفس پایین

انواع

وسواس انواع مختلفی دارد که با توجه به نشانه ها و شرایط فرد کمی متفاوت است، این انواع شامل موارد زیر است:

• وسواس آلودگی: شستن مداوم خانه و اطراف
• وسواس نظم و ترتیب: نیاز شدید به نظم و تقارن و مرتب کردن اجسام به صورت خاص.
• وسواس آسیب: ترس از آسیب رساندن به خود یا دیگران
• وسواس جمع‌آوری: فرد نیاز دارد تا وسایل به دردنخور و اضافی را جمع کند.

افسردگی و وسواس فکری

افسردگی و وسواس فکری اغلب باهم همراه می شوند. علاوه بر این برخی از علائم این دو اختلال باهم مشابه است. اضطراب، خستگی، مشکلات تمرکز، و تغییرات خواب در هردو مشترک است. تغییرات شیمیایی مغز نیز که در وسواس نقش داشت، باعث افسردگی نیز می شود.

ازدواج با فرد وسواسی

وسواس تاثیرات زیر  را در زندگی مشترک دارد، پیش از ازدواج حتما در مورد اهمیت آن ها فکر کنید و از مشاور کمک بگیرید: (منبع)

• رفتارهای تکراری و وقت‌گیر: فرد وسواسی برای کارهایی که درکش برای شما سخت است وقت زیادی می گذارد. ممکن است بارها قفل در را چک کند.
• اضطراب و نگرانی مداوم: که به مرور بر شما و اطرافیانش نیز تاثیر می گذارد.
• مشکلات در تصمیم‌گیری: فرد وسواسی ممکن است در تصمیم‌گیری‌های ساده نیز با مشکل مواجه شود و این امر باعث می شود بار تصمیم گیری بر شانه شما باشد.
• مشکلات در روابط اجتماعی: وسواس ممکن است باعث شود فرد منزوی شود.
• تأثیر بر زندگی جنسی: وسواس حتی می‌تواند بر میل جنسی و لذت بردن از رابطه جنسی تأثیر بگذارد.

کمک به فرد وسواسی

• اطلاع از بیماری: در مورد وسواس مطالعه کنید تا بهتر همسرتان را درک کرده و از ماهیت وسواس آگاه شوید.
• صبور باشید: تغییر فرد وسواسی زمان بر است پس صبور باشید و از انتقاد و سرزنش خودداری کنید.
• تشویق عزیزتان برای مراجعه به روانشناس یا روانپزشک و پیگیری درمان می‌تواند بسیار موثر باشد.
• تکنیک‌های مدیریت استرس را به او یاد دهید.
•  مشخص کردن مرزهای رابطه و احترام گذاشتن به نیازهای هر دو طرف بسیار مهم است.